لزوم اهمیت به اخلاق حرفه ای در کار

اخلاق حرفه ای یکی از مسائل اساسی همه جوامع بشری است. امروزه بسیاری از کشورها به این بلوغ رسیده اند که بی اعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از مسئولیت ها و تعهدات اجتماعی، به از بین رفتن بنگاه می انجامد. به همین دلیل، بسیاری از شرکت های موفق برای تدوین استراتژی اخلاقی احساس نیاز کرده، و به این باور رسیده اند که باید در سازمان یک فرهنگ مبتنی بر اخلاق رسوخ کند. از این رو کوشیده اند به تحقیقات درباره اخلاق حرفه ای جایگاه ویژه ای بدهند؛ وقتی از حوزه فردی و شخصی به حوزه کسب وکار گام می نهمیم، اخلاق کار و یا اخلاق شغلی به میان می آید، مانند: اخلاق پزشکی، اخلاق معلمی، اخلاق مهندسی و نظایر آن.

مفهوم اخلاق حرفه ای

درابتدا مفهوم اخلاق حرفه ای به معنای اخلاق کار و اخلاق مشاغل به کار می رفت. امروزه نیز عده ای از نویسندگان اخلاق حرفه ای، از معنای نخستین این مفهوم برای تعریف آن استفاده می کنند. اصطلاحاتی مثل Work Ethics یا Professional Ethics معادل اخلاق کاری یا اخلاق حرفه ای در زبان فارسی است.

 تعریف های مختلفی برای اخلاق حرفه ای ارائه شده است:

• اخلاق کار، متعهد شدن انرژی ذهنی و روانی و فیزیکی فرد یا گروه به ایده جمعی است در جهت اخذ قوا و استعداد درونی گروه و فرد برای توسعه به هر نحو.
  
• اخلاق حرفه ای یکی از شعبه های جدید اخلاق است که می کوشد به مسائل اخلاقی حرفه های مختلف بپردازد و ناظر بر اخلاق در محیط حرفه ای است.
  
• مقصود از اخلاق حرفه ای مجموعه قواعدی است که باید افراد داوطلبانه و بر اساس ندای وجدان و فطرت خویش در انجام کار حرفه ای رعایت کنند؛ بدون آن که الزام خارجی داشته باشند یا در صورت تخلف، به مجازات های قانونی دچار شوند.
  
• اخلاق فردی، مسئولیت پذیری فرد است در برابر رفتار فردی خود، صرفا به منزله یک فرد انسانی، و اخلاق شغلی، مسئولیت پذیری یک فرد است در برابر رفتار حرفه ای و شغلی خود، به مثابه صاحب یک حرفه یا پست سازمانی.
  

در بیشتر تعریف هایی که از اخلاق حرفه ای شده است، دو ویژگی دیده میشود:

الف- وجود نگرش اصالت فرد و فردگرایی

ب- محدود بودن مسئولیت ها و الزامات اخلاقی فرد در شغل

به نظر می رسد این نگاه به اخلاق حرفه ای، نوعی تحویلی نگری و تقلیل دادن اخلاق حرفه ای است؛ زیرا هویت جمعی و سازمانی در نهادهای مشاغل در کسب وکار، بسی فراتر از شغل فردی اشخاص است. با توجه به همین دیدگاه بود که در این اواخر نیز بحث از اخلاق حرفه ای در منابع مدیریتی و بیشتر در آثار و مباحث مربوط به مدیریت منابع انسانی مطرح شده است.

امروزه با توجه به همین مورد، در مفهوم جدید از اخلاق حرفه ای، به مسئولیت های اخلاقی بنگاه و سازمان اشاره می شود که جامع تر از تعریف سنتی است.

معرفی کتاب- اخلاق حرفه ای-انتشارات ادیبان روز

ویژگی های اخلاق حرفه ای

امروزه در اخلاق حرفه ای، تلقی " شما حق دارید و من تکلیف"، مبنای هر گونه اخلاق در کسب وکار است. این مبنا از رفتار ارتباطی فرد، به صورت اصلی برای ارتباط سازمان با محیط قرار میگیرد و سازمان با دغدغه رعایت حقوق دیگران، از تکالیف خود می پرسد.

ویژگی های اخلاق حرفه ای در مفهوم امروزی آن عبارت اند از: دارای هویت علم و دانش بودن، داشتن نقشی کاربردی، ارائه صیغه ای حرفه ای، بومی و وابسته بودن به فرهنگ، وابستگی به یک نظام اخلاقی، ارائه دانشی انسانی دارای زبان روشن انگیزشی، ارائه روی آوردی میان رشته ای.

کادوزیر درباره ویژگی های افرادی که اخلاق حرفه ای دارند موارد زیر را بیان می کند:

۱. مسئولیت پذیری:

در این مورد فرد پاسخگوست و مسئولیت تصمیم ها و پیامدهای آن را می پذیرد. سرمشق دیگران است، حساس و اخلاق مند است، به درستکاری و خوشنامی در کارش اهمیت می دهد.

۲. برتری جویی و رقابت طلبی:

در تمامی موارد سعی می کند ممتاز باشد، اعتماد به نفس دارد، به مهارت بالایی در حرفه خود دست پیدا میکند، جدی و پرکار است، سعی نمیکند به هر طریقی در رقابت برنده باشد.

۳. صادق بودن:

مخالف ریاکاری و دورویی است؛ به ندای وجدان خود گوش فرا میدهد؛ درهمه حال به شرافت مندی توجه میکند؛ شجاع و باشهامت است.

۴. احترام به دیگران:

به حقوق دیگران احترام می گذارد؛ به نظر دیگران احترام می گذارد؛ خوش قول و وقت شناس است؛ به دیگران حق تصمیم گیری می دهد؛ تنها مناقع خود را ارجح نمی داند.

تمامی ویژگیهای اخلاق حرفه ای در فصل دوم کتاب اصول روانشنانسی کار نوشته مسعود فاضلی راد آمده اند.

 عوامل پایه ای اخلاق حرفه ای

یکی از صاحب نظران این نظریه به نام زیونتس در مقاله ای عواملی را به منزله عوامل پایه ای برای اخلاق حرفه ای بر می شمارد که عبارتند از:

۱. استقلال حرفه ای اخلاق علمی

این عامل مانند اخلاق در هر نظام حرفه ای دیگر باید منعکس کننده هنجارهای درونی حرفه و احساس تعهد اخلاقی از سوی خود حرفه ای ها و نهادهای تخصصی آنها باشد، نه آنکه در قالب بایدها و نبایدهای اخلاقی به آن ها تحمیل و قبولانده یا گوشزد شود.

۲. خود فهمی حرفه ای

پایه و اساس اخلاق، خودفهمی حرفه ای است. افراد تنها با فهمی از کار و فعالیت حرفه ای خود، فلسفه آن و نسبتش با زندگی مردم است که به درک اخلاقی از آن نائل می آیند و در نتیجه، در مناسبات خود با طبیعت و جهان پیرامون خود، نوعی احساس درونی از تعهد به آن ارزش ها پیدا می کنند.

۳. عینیت گرایی، بی طرفی و عدم جانب داری

از مهمترین اصول اساسی که در اغلب اسناد و مباحث مربوط به اخلاق حرفه ای علمی مورد تایید قرار میگیرد. رعایت عینیت گرایی و بی طرفی است. فردی که اخلاق حرفه ای را درزندگی شغلی اش به کار میگیرد، رعایت عینیت گرایی و بی طرفی است.

۴. فراتر رفتن از مفهوم معیشتی

تا زمانی که فردی درگیر مسائل فیزیولوژیکی باشد، توجه به مسائل دیگر کم رنگ تر خواهد بود. معنای اخلاق حرفه ای با عبور از مفهوم معیشتی آن به عرصه ظهور می رسد.

۵. ضرورت ترویج اخلاق حرفه ای در سازمان

توسعه سازمانی تلاشی پی گیر، منسجم و کاملا برنامه ریزی شده است که به منظور بهبود و نوسازی نظام صورت می گیرد. هدف از توسعه سازمانی، هم بهبود زندگی (شغلی) فرد و هم بهبود کارکرد سازمان است.

با توجه به اهمیت اخلاق حرفه ای در توسعه سازمان، لازم است در تعیین اثربخشی و هدایت منابع به میزان آموزش اخلاق حرفه ای در سازمان توجه شود.

عوامل روانشناختی مرتبط با اخلاق کار

بسیاری از صاحب نظران معتقدند از خودبیگانگی افراد می تواند تاثیر مستقیمی بر میزان علاقه، دقت، مسئولیت، ابتکار و مولد بودن داشته باشد. اخلاق کار قواعد و زمینه های برانگیزاننده و فعال شده تعهد ذهنی، روانی و فیزیکی فرد یا گروه است. بدیهی است که یک ذهن از خود بیگانه نمی تواند زمینه ای مناسب برای انگیزه و تعهدات اخلاق و فیزیکی از خود بروز دهد.

یکی از ابعاد بسیار مهم اخلاق کار، بعد روانشناختی آن است. زیرا اخلاق متغیری است که آگاهی و اراده فردی نقش محوری در آن ایفا می کنند. بسیاری از اندیشمندان برای بهبود اخلاق کار، بر نظریه های رفتاری تاکید داشته اند.

در مجموع رعایت اخلاق حرفه ای در سازمان، امری لازم و ضروری است تا سازمان از یک سو جامعه را دچار تعارض نکند و از سوی دیگر، با اتخاذ تصمیمات منطقی و خردمندانه منافع بلندمدیت خود را تضمین کند.